EMNİYETLİ CIVATALAR İÇİN KİLİTLEYİCİ UYGULAMALAR

 

 

Basit bir cıvata, vida veya somun bağlantı elemanları sanayiinin temelini teşkil eder. Fakat günümüzde ileri teknoloji endüstrülerinin her an değişen istek ve beklentilerini göz önüne aldığımızda aslında hiç de basit olmadıklarını, aksine sayısız ve  farklı şekillerde sunulduklarını görüyoruz.   Bu çeşitlilik ve performans beklentileri bağlantı elemanları sanayiinin sürekli olarak yeni teknikler geliştirmesini, kaplama alanında da yeni uygulamalara gidilmesini mecbur kılar.

 

Günümüzde cıvata ve somun  bir bağlantının sağlanması için yeterli elemanlar olarak görülse bile bu bağlantının korunması için beklenen başarıyı birçok ortamda gösterememektedirler. Bağlantı elemanlarının montajı yapıldıktan sonra gevşememeleri istenir, fakat bu elemanlar kullanım yerleri itibarıyla titreşime, yüksek sıcaklığa, otomotiv yağlarına, termal ve mekanik şoklara maruz kalırlar ve bu tip etkenler sıkılmış cıvataların gevşemesine uygun ortam hazırlarlar.

 

Otomotiv endüstrisinin öncüsü ABD bu soruna çözüm olarak cıvata emniyetlendirme yapışkanlarını ve plastiklerini geliştirmiştir.  Bunlar epoksi kimyasal ya da plastik yapışkan hallerde mevcut olan, hem cıvataya hem de somuna uygulanabilen kilitleyici kaplamalardır.

 

Mikrokapsüllü, Kimyasal Bazlı Kilitleme ve Sızdırmazlık Uygulamaları

 

Cıvataların ya da somunların dişli kısımlarına IFI (Industrial Fastener Institute) 125 normuna göre (aksi belirtilmediği müddetçe) baştan 2-3 diş bırakılarak ortalama 8mm genişliğinde tatbik edilen yapışkan kimyasalı cıvatanın sıkılması sonrasında aktif hale gelerek sertleşir ve kilitlenme olayını gerçekleştirir.  Aslında kimyasal mikrokapsüller içinde bulunan epoksi reçineden ibarettir.  Cıvataların sıkılmasıyla patlayan mikrokapsüllerden çıkan epoksi reçine oda sıcaklığında çok kısa süre içerisinde kuruduktan sonra tamamen sertleşerek yapışkanlık sağlar. Bu türde kaplanmış cıvataların raf ömrü 20-25 derecelik ısıda 4 yıldır.

 

Yapışkanın diğer bir özelliği de sıkılmış cıvataların tekrar kullanılmasına imkan vermesidir. Şöyle ki; bazen sıkılmış cıvataları çözüp tekrar sıkmak icap eder.  İşte bu gibi cıvataların monte edildiği durumlarda sıkıca kilitli, demonte edildiği durumlarda ise tekrar sıkılmaya elverişli hale gelmesini emniyetlendirme yapışkanı sağlar.  Uygun çevirme, sıkma, gevşetme ve sökme momentleri sayesinde cıvataların yüksek dayanıklılık göstermesine, sıkılmış cıvataların birkaç defa çözülüp tekrar sıkılmasına, yapışkanlık özelliğini yitirmeden imkan verir.  Amerika’nın birçok alanda faaliyet gösteren 3M firması Scotch Grip ürünüyle,  Omni Technik Precote adlı ürünleriyle bu alanda hizmet vermektedir.  Ülkemizde Cıvata Kilitleme Sanayi Tic. A.Ş. 3M Scotch Grip ve Omnitechnik –Precote ürünlerinin uygulamasını yapmaktadır (www.civatakilitleme.com)

 

Epoksi kimyasal ürünü tatbik edilmiş bağlantı elemanlarında motor yağı, benzin, hidrolik yağlar, su  ve bunun gibi akışkanlara karşı sızdırmazlık sağlar, 150 oC sıcaklıkta dahi performanslarını yitirmezler.  Ayrıca her çözülüp, sıkılışta daha fazla mikrokapsülün patlaması sayesinde kimyasal yapışkanlık özelliğini üç defaya kadar yitirmezler.  Başta otomotiv sanayiinde, motor bölümündeki cıvatalar olmak üzere yüksek güvenlik gerektiren her durumda kullanılmasında yarar vardır.

 

Naylon/Plastik Bazlı Kilitleme/Sızdırmazlık Uygulamaları

 

Naylon bazlı/plastik cıvata kilitleme sistemleri ise mikrokapsüllü uygulamaların sağladığı kilitleme ve sızdırmazlık özelliklerinin yanında tekrar kullanım ve montaj sonrası ayar imkanı sağlar.

 

Türkiye’de tek lisans sahibi  Cıvata Kilitleme Sanayi ve Ticaret A.Ş.  olan Tuflok – naylon patch cıvataların dişlerine kalıcı olarak uygulanan, bağlantıların titreşime ve gevşemeye karşı direnç göstermesini sağlayan  cıvata kilitleme sistemidir (www.civatakilitleme.com).

 

Somun-cıvata bağlantısı sırasında dişlerin buluşmasıyla sıkışan naylon patch maddesi, basıncın etkisiyle  birleştirilen metaller arasında güçlü bir temas oluşturarak ayarlanabilir bir kilitleme sağlar.

 

Kontrollü torklama, tekrar kullanım ve sürekli ayarlama gerektiren bağlantılarda mükemmel performans izlenir.   Özellikle iyi yerleşmemiş ve bu sebeple doğru sıkılamamış cıvatalar için Tuflok naylon patch kullanımı,  bir baraj oluşturması, sızıntıyı engellemesi, deformasyona karşı dayanıklı olması itibarıyla idealdir.  Ayrıca naylon olması plastik ve cam yüzeylerde kullanılması açısından büyük avantaj sağlar.

 

 

 

​


ÖZELLİKLERİ

 

• Titreşime karşı olağanüstü dayanım gösterir,

• Tekrar kullanım imkanı sağlar,

• Tuflok uygulanan cıvatalarda ayar yapılabilir,

• Sealing-sızdırmazlık özelliği vardır,

• Her türlü cıvata başına uygulanabilir,

• 900-1200 , 1800 veya 3600 uygulama yapılabilir,

• Cıvatanın kafa altı ile ucu arasında çeşitli noktalara uygulanabilir,

• Montaj sırasında kolaylık sağlar,

• Toksik olmayıp monte eden kişiye zarar vermez,

• Çevre dostudur,

• Farklı tork seviyeleri sağlar,

• Farklı malzeme ve kaplamalar üzerine uygulanabilir,

• Tuflok kaplanmış cıvatalar, uygulandığı malzemeden farklı bir malzemeye monte edilebilir,

• Lubrikantlara, yakıtlara, hidrolik yağlara ve birçok  solvente dayanıklıdır.

• Uzun ömürlüdür,

• Diğer kilitleme uygulamalarına karşı maliyet  avantajı sağlar,

• -560 C - 1210 C sıcaklık aralığında performansını yitirmez.

 

 

 

TUFLOK KİLİTLEME PERFORMANSI PRENSİBİ

 

 

 

 

 

 

metal-metal teması

Tuflok eksen toleranslarını doldurur.

 

A. Tuflok prosesinde naylon tozu cıvata dişlerinde önceden belirlenen alana püskürtülür.

B. Cıvata-somun bağlantısı gerçekleştiğinde, naylon bazlı madde sıkışarak dişler arasındaki eksen toleranslarını doldurur (1).

C. Tuflok prosesi bağlantı elemanlarının (erkek ve dişi) yan yüzeylerinde (2) kuvvetli bir metalden metale radyal yük oluşturarak kilitleme sağlar.

 

UYGULAMA ÇAPLARI

M5’ten M20’y2 kadar muhtelif çaplarda, kafası olan ve boyu 15-85 mm arasında olan cıvatalara uygulanabilir.

 

Yukarıda bahsedilen Tuflok –patch tipi kaplamanın yanında yurtdışında  strip ve pell-it türünde iki tane daha plastik kilitleme sistemi mevcuttur.

 

Strip yani şerit halindeki plastik kaplama  cıvatanın dişli kısmında normda belirtilen uzunlukta boyuna frezelenmiş kanala yerleştirilen nylon şeritten ibarettir.

 

​

 

 

Pell-It yani delik şeklindeki plastik kaplama da yine cıvata veya somunun dişlisinde açılan deliğe yerleştirilen naylondur.

 

 

​

 

Cıvata kilitleyici kaplamalar günden güne yaygın hale gelmektedir.  Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi bir bağlantının sağlanması cıvata ve somun üreticilerinin sorumluluğundaysa bu bağlantının korunması da bu üreticilerin sağladığı bir garanti olmalıdır.  Geçmişte yurtdışındaki cıvata üreticileri sattıkları bağlantı elemanlarını garanti programı dahiline alıp monte edildikten sonra gevşeyen, çözülen cıvatalar için yüksek tazminatlar öderken günümüzde bağlantı emniyetini bu saydığımız kilitleyici kaplamalarla sağlayıp kesin çözüme ulaşmışlardır.

 

Kilitleyici kaplamalarla etkinliği artırılmış bağlantı elemanları otomotiv sanayii için vazgeçilmez önem taşırlar.  En basit örnek olarak bozuk yollarda ilerleyen bir kamyonun dikiz ayna bağlantıları sarsıntı sebebiyle gevşer ve bir süre sonra ayna düşer.  Bu aynayı monte etmede kullanılan cıvataya kilitleyici kaplama uygulanması sorunu halletmeye yeterlidir. Yüksek sıcaklıkta vibrasyona maruz kalan karbüratör ayar vidaları, motor cıvataları, şase ve gövde bağlantıları için uygun olmakla beraber kimyasallara karşı direnç ve sıvı sızdırmazlığı sağlaması da önemli bir tercih sebebidir.   Kilitleyici kaplamalar sadece otomotiv sanayiinin beklentilerine cevap vermekle kalmayıp elektronik, dayanıklı tüketim, tesisat gibi birçok alanda kullanılır.  Bilgisayarlarda, cep telefonlarında, ufak elektronik aletlerde, ve hatta gözlüklerde bulunan ve çok rahatlıkla gevşeyen ufak vidalar için kilitleyici kaplamalar uygundur.  Ayrıca matkap ve kompresörlerde 2 ve 4 devirli ufak motorlardaki, klima ve buzluk kompresörlerindeki bağlantı elemanları vibrasyon ve şoka maruz kaldıklarından kilitleyici kaplamalar ile kaplanırlar.

 

Kilitleyici ürünlerin sızdırmazlık, sealing, yüksek sıcaklığa mukavemet, tork ve gerilim gerekliliklerine uygunluk gibi özellikleri de göz önünde bulundurulduğunda bu tip kaplamaların birden fazla ihtiyaca cevap verdiği ve bağlantı elemanlarına bir bütünlük kazandırdığını görüyoruz. Artık ülkemizde de güvenli cıvata üretiminin yaygınlaşmasını, monte edildiği halde kalması beklenen, gevşemesi halinde hayati sonuçlara yolaçabilecek olan cıvatalar için geliştirilmiş olan bu tip ürünlerin ülkemizde de korozyona dirençli kaplamalar gibi vazgeçilmez hale gelmesini temenni ediyoruz.

 

Cıvata kilitleyici kaplamalar günden güne yaygın hale gelmektedir.  Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi bir bağlantının sağlanması cıvata ve somun üreticilerinin sorumluluğundaysa bu bağlantının korunması da bu üreticilerin sağladığı bir garanti olmalıdır.  Geçmişte yurtdışındaki cıvata üreticileri sattıkları bağlantı elemanlarını garanti programı dahiline alıp monte edildikten sonra gevşeyen, çözülen cıvatalar için yüksek tazminatlar öderken günümüzde bağlantı emniyetini bu saydığımız kilitleyici kaplamalarla sağlayıp kesin çözüme ulaşmışlardır.

 

Yurtdışında, özellikle Amerika ve Avrupa’da çok yaygınlaşan, birçok kullanımda vazgeçilmez olan kilitleyici kaplamalar ülkemizde de yavaş yavaş tanınmaya başlandı.  Famak Fabrika Makinaları Sanayii olarak biz, bu uygulamaya Loctite’ın Dri-Loc 101 ürünüyle başladık.  Daha sonra 1995 yılında 3M ‘in Scotch Grip 2353 ürününün tatbikatına geçtik. Scotch Grip 2353 ve 2510  ve  Omni Technik’in Precote 5, Precote 30,  Precote 80 ve Precote 85 isimli ürünlerini ve Nylok’un Tuflok plastik kilitleme/sızdırmazlık ürününü mevcut tesislerimizde dakikada 150 adet cıvatayı kaplayacak şekilde kullanmaktayız.  İç piyasada ağırlıklı olarak Tofaş, Otosan, Renault, Arçelik, Autoliv Cankor, Arkpres ve Profilo için üretilen cıvatalara uyguladığımız 3M Scotch Grip 2353’ü yurtiçindeki cıvata üreticilerinin Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’de bulunan müşterileri için de tatbik etmekteyiz.  2012 yılının Eylül ayından beri de Famak’ı devralan firmamız Cıvata Kilitleme çatısı altında sadece kilitleme ve sızdırmazlık uygulamaları yaparak bu alanda tek uzman olma özelliğimizi koruyoruz.